කාශ්මීර අර්බුදය පිළිබඳ කෙටි හැඳින්වීමක්

කාශ්මීරය යනු අතිශයින්ම රමණීය බිම් පෙදෙසකි. නමුත් 1947 වසරේ පටන්ම එය වඩාත්ම ප්‍රසිද්ධියට පත්ව ඇත්තේ ස්වභාව සෞන්දර්යය සඳහා නොව දිගින් දිගටම පවතින අවි ගැටුම් සඳහාය​.

මෙම අවි ගැටුම්වල ඇරඹුම ඉන්දියාව බ්‍රිතාන්‍යයෙන් නිදහස ලැබීම කරා දිවේ.

බ්‍රිතාන්‍යයන් ඉන්දියාවට පැමිණෙද්දී එහි බොහෝ රාජ්‍යයන් වූහ​. බොහෝ විටම බ්‍රිතාන්‍යයන් මෙම රාජ්‍යයන්හි පාලකයන් සමඟ ගිවිසුම් මගින් එකඟත්වනට පැමිණි අතර මේ අනුව ඒවායේ අභ්‍යන්තර කටයුතු එම පාලකයන් අතේම තිබෙනු දක් නට ලැබුණි. බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියාව බිහිවූයේ එලෙසිනි.

1947 වනවිට මෙවන් රාජ්‍යයන්, එනම් "කුමාරවර රාජ්‍යයන්" (Princely States) 562 ක් පමණ ඉන්දියාවේ විය​. මින් සමහරක් වර්ග කිලෝමීටර කිහිපයකට සීමා වූ නමුත් තවත් සමහරක් අද ලෝකයේ පවතින රටවල් ගණනාවකට වඩා විශාල විය​. මෙම විශාලම රාජ්‍යයන් අතර හයිද්‍රබාදය සහ කාශ්මීරය ද වූහ​.

කාශ්මීර කුමාරවර රාජ්‍යයට අයත් වූ ප්‍රදේශය තද රතු පැහැ රේඛාවෙන් දිස් වේ. කහ පැහැයෙන් වත්මන් ඉන්දියාවේ ජම්මු සහ කාශ්මීර ප්‍රාන්ත ය කොළ පැහැයෙන් පාකිස්ථාන පාලන ප්‍රදේශය ද තද දුඹුරු - ලා දුඹුරු ඇල ඉරි සහිත ප්‍රදේශයෙන් අක්සායි චින් ද දැක්වේ.

1947 දී එක්සත් රාජධානියේ පාර්ලිමේන්තුව විසින් සම්මත කෙරුණ ඉන්දියානු නිදහස පිළිබඳ පනත අනුව මෙම කුමාරවර රාජ්‍යයන් කෙරෙහි බ්‍රිතාන්‍යයෙහි වූ පාලනය අත හරින ලදී. මෙම රාජ්‍යයන්ට අභිනවයෙන් බිහිවන ඉන්දියාව​, පකිස්ථානය යන දෙරටින් එකකට එක් වීමට හෝ ස්වාධීන වීමට අවස්ථාව ලැබුණි. ඉන්දියාව තුළ පිහිටි කුමාරවර රාජ්‍යයන් එරට හා එක් වීමට ද පකිස්ථානය තුළ පිහිටි රාජ්‍යයන් එරට හා එක් වීමට ද තීරණය කරගන්නා ලද අතර මෙහිදී පාලකයින් සහ වැසියන් ගේ ආගම ද වැදගත් සාධකයක් බවට පත් විය​.

මෙහිදී ගැටලු ඇතිවූ ස්ථාන තුනක් විය​. එකක් වර්තමාන ඉන්දියාවේ ගුජරාට ප්‍රාන්තය තුළ පිහිටි ජුනාගාද් ය​. අනෙක හයිද්‍රබාදය යි. තෙවැන්න කාශ්මීරයයි.

ජුනාගාද් හි වූයේ මුස්ලිම් පාලකයෙකි. ඔහුගේ වැසියෝ බොහෝ දෙනකු හින්දු ආගමිකයෝ වූහ​. හයිද්‍රබාදයේද තත්ත්වය එයම විය​. ජුනාගාදයට පකිස්ථානය හා එක්වීමට අවශ්‍ය වූ අතර හයිද්‍රබාදයට ස්වාධීන වීමට අවශ්‍ය විය​.

තම රට මැද පසමිතුරු ප්‍රදේශ දැකීමට අකැමැති වූ ඉන්දියාව හමුදා ක්‍රියාන්විත මගින් ජුනාගාදය සහ හයිද්‍රබාදය අල්ලාගත්තෝ ය​.

කාශ්මීරයේ පැවති තත්ත්වය මීට වඩා මඳක් වෙනස් විය​. එහි පාලකයා වූ මහාරාජා හරී සිං හින්දු භක්තිකයකු විය​. ඉන් දියාවේ පැවති කුමාරවර රාජ්‍යයන් අතුරින් හින් දු පාලකයකු යටතේ මුස්ලිම් බහුතරයක් විසූ එකම රාජ්‍යය වූයේ ද කාශ්මීරයයි. පාකිස්ථානය බලාපොරොත්තු වූයේ කාශ්මීරය එරට හා එක්වනු ඇතිය යන්නයි. එහෙත් හරී සිං මුලින්ම බලාපොරොත්තු වූයේ ස්වාධීනව සිටීමටය​.

මහාරාජා හරී සිං

1947 අගෝස්තු 14 වනදා පාකිස්ථානය ද ඉන් පසු දා ඉන්දියාව ද නිදහස ලැබූ අතර හින්දු සහ මුස්ලිම් ජනයා අතර ගැටුම් හේතුවෙන් දස දහස් ගණන් ඝාතනය විය​. මෙම මුල් කලබල මඳක් සමහන් වූ විට පාකිස්ථානය මුස්ලිම්වරුන් බහුතරයක් විසූ කාශ්මීරය හොඳින් හෝ නරකින් හෝ අල්ලාගැනීමට මුල පිරීය​.

පකිස්ථාන වයඹ දිග දේශසීමා ප්‍රාන්තයේ සිටි පතාන් ගෝත්‍රිකයන් කාශ්මීරයට කඩා වැදුණේ එම ප්‍රදේශය අල්ලාගන්නා අදහසිනි. මෙම ගෝත්‍රික සේනාංකවලට පකිස්ථාන රජයේ අනුබලය ලැබුණි. කාශ්මීරය මෙවන් ප්‍රහාරයකට මුහුණ දීමට සූදානම් ව නොසිටියේය​.

මෙම අවස්ථාවේ හරී සිං ඉන්දියාවේ ආධාර ඉල්ලා සිටියේය​. ඉන්දියාව කියා සිටියේ ආධාර දීමට නම් කාශ්මීරය ඉන්දියාවට එක් වීමට කැමැත්ත පළ කළ යුතු බවය​. මේ අනුව 1947 ඔක්තෝබර 26 වනදා කාශ්මීරය ඉන්දියාවට එක්වීම සඳහා වන ලියවිල්ලට (Instrument of Accession) මහාරාජාවරයා අත්සන් කළේය​. ඉන්දියානු හමුදා කාශ්මීරයට කඩා වැදී ගෝත්‍රික හමුදාවලට පහර දුන්නේය​.

කෙසේ නමුත් කාශ්මීරයේ දැඩි සීතල ද පකිස්ථාන රජයේ ආධාර යටතේ අවි බලයෙන් සවිමත් වූ පතාන් ගෝත්‍රිකයන් ගේ ප්‍රහාර ද හේතුවෙන් ඉන්දියානු හමුදා ද අපහසුතාවනට මුහුණ දුන්නෝ ය​. 1948 මැද වනවිට සාමාන්‍ය පකිස්ථාන සෙබලුන් ද සටනට අවතීර්ණ විය​.

ඉන්දියානු සෙබලුන් - 1947

ඉන්දියාව එක්සත් ජාතීන් ගේ මැදහත්වීම ඉල්ලූ අතර ඔවුන් මැදිහත්වීමෙන් 1949 ජනවාරි 1 වනදා පටන් සටන් විරාමයක් ඇති කරගනු ලැබුණි. මේ අනුව කාශ්මීරයේ ඉන්දියානු සහ පකිස්ථාන පාලන ප්‍රදේශ වෙන් කෙරෙන මායිමක් ප්‍රකාශයට පත්විය​. මුලින්ම සටන් විරාම සීමාව ලෙස හැඳින්වූ මෙය පසුව පාලන ප්‍රදේශ සීමාව (Line of Control) ලෙස හඳුන්වා දෙනු ලැබුණි.

එක්සත් ජාතීන් විසින් ඇති කරගන්නා ලද සටන් විරාමයට අනුව පාකිස්ථානය කාශ්මීරයෙන් ගෝත්‍රික හමුදා ඉවත් කරගැනීමට කටයුතු කළ යුතු වූ අතර ඉන් දියාව ද ප්‍රදේශයේ සිය හමුදා ශක්තිය අවම කළ යුතු විය​. පසුව කාශ්මීරය කිනම් රටට අයත් විය යුතුද යන්න ජනමත විමසුමකින් තීරණය කළ යුතු විය​.

කෙසේ නමුත් දෙපාර්ශවයම ඇතැම් කොන්දේසි ඉටු කිරීමට අපොහොසත් විය​. දෙරටම ප්‍රදේශයෙන් හමුදාව ඉවත් කරගැනීමට සූදානම් නොවූ අතරම ඉන්දියාව කාශ්මීර ජනමත විචාරණය පැවැත්වීම කෙරේ ද අවධානය යොමු නොකළේය​.

1962 දී චීනය විසින් ඉන් දියාව ආක්‍රමණය කළ අවස්ථාවේ කාශ්මීරයේ නැගෙනහිර දෙස වූ අක්සායි චින් (Aksai Chin) ප්‍රදේශය එරට විසින් අල්ලාගන්නා ලදී. අදටත් එම ප්‍රදේශය පාලනය කරනුයේ චීනය ය​. එමෙන්ම චීනය සහ පාකිස්ථානය අතර එවක පටන් ප්‍රබල මිත්‍රත්වයක් ගොඩ නැගී ඇත​.

1965 දී පාකිස්ථානය ඉන් දියාවට පහර දුන්නේ චීනය විසින් 1962 යුද්ධයේදී ඉන්දියාව ලජ්ජාවට පත් කිරීමේ මතකය ද ඇතිවය​. දෙරට අතර ප්‍රධානම අර්බුදයට තුඩු දුන් කාශ්මීරයේදී ද සටන් මතුවූ නමුත් තීරණාත්මක වූ සටන් සිදු වූයේ පන්ජාබයේ ය​. ඉන්දීය හමුදා පාකිස්ථානුවන්ට දරුණු ලෙස ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කරමින් ලාහෝර් නගරය අසළටම හමුදා මෙහෙයවූ අතර ඉන්පසු දෙරට අතර සාම ගිවිසුමක් ඇති වූයේය​.

1971 දී නැවතත් දෙරට අතර යුද්ධයක් ඇති වූ නමුත් එය හාත්පසින් ම වෙනස් අර්බුදයක්, එනම් බංගලාදේශ අර්බුදය​, හේතුවෙන් ඇති වූවක් විය​.

මේ අතර ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ දී 1979 සිට සෝවියට් විරෝධී ඉස්ලාමීය කණ්ඩායම් ගෙනගිය අරගලයට පාකිස්ථානයේ සෘජු ආධාර හිමි වූ බව නොරහසකි. එකළ පාකිස්ථානය තුළ ද ඉස්ලාමීය පාසැල් හෙවත් මද්‍රසා සීඝ්‍රයෙන් බිහි වූයේය​. 1980 දශකය අවසන් වෙද්දී සෝවියට් හමුදා ඇෆ්ඝනිස්ථානයෙන් පිටවීමත් සමඟ රැඩිකල් ඉස්ලාමීය කණ්ඩායම් කාශ්මීරය දෙස වැඩිපුර අවධානය යොමු කරන්නට විය​. කාශ්මීරයේ නිදහස උදෙසා සටන් කරන ඉස්ලාමීය කණ්ඩායම් වර්ධනය විය​. මේවාට පාකිස්ථාන රජයේ ආධාර ලැබෙන බව සාමාන්‍ය පිළිගැනීම වේ.

1999 මැයි මාසයේදී පාකිස්ථාන පැරා මිලිටරි කණ්ඩායම් සහ කාශ්මීර කැරලිකරුවන් කාශ්මීරයේ කාර්ගිල් දිස්ත්‍රික්කයේ සහ වෙනත් ප්‍රදේශවලට කඩා වැදීමත් සමඟ නැවත මාස දෙකක පමණ ඉන්දු - පකිස්ථාන යුද්ධයක් ඇතිවූ අතර ඉන්දීය හමුදා අහිමි වූ ප්‍රදේශ ගණනාවක් ආපසු අල්ලා ගත් හ​. පසුව අනෙකුත් ප්‍රදේශවලින් පැරාමිලිටරි කණ්ඩායම් පසුබැස්සෝය​.

ඉන්දියාව සහ පාකිස්ථානය අතර පාලන ප්‍රදේශ සීමාව අසළ නිතර ගැටුම් ඇති වන අතර ඇතැම් අවස්ථාවලදී ඒ ඒ රටවල පාලන ප්‍රදේශ අභ්‍යන්තරයට ද කඩා වැදී ප්‍රහාර එල්ල කරන අවස්ථා වාර්තා වේ. ඉන්දියාව දිගින් දිගටම චෝදනා කරනුයේ පාකිස්ථානය මූලස්ථානය කරගනිමින් කාශ්මීර කැරලිකරුවන් ඉන් දියාවට තර්ජනය කරන බවත් පාකිස්ථාන රජය කැරලිකරුවන්ට ආධාර කරන බවත් ය​.