Friday, September 16, 2016

ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ යුද්ධය (සිව් වන කොටස​) - ඇමරිකාව සහ පාකිස්ථානය​

තෙවන කොටස: ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ යුද්ධය (තෙවන කොටස​) - සෝවියට් ආක්‍රමණය

කළින් අප දුටු පරිදි, සෝවියට් හමුදා ඇෆ්ඝනිස්ථානයට පැමිණීමට වසර එකසිය හතලිහකට පෙර බ්‍රිතාන්‍යය හමුදාවක් ඇෆ්ඝනිස්ථානය ආක්‍රමණය කළේය​. එම හමුදාවේ අභිප්‍රාය වූයේ සඩොසායි රජ පෙළපතේ ශා ෂුජා යළි ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ රජ බවට පත් කරවීමයි. මෙම ව්‍යායාමය ආරම්භයේදී එම හමුදා කන්දහාර් වෙත ගමන් කරන අතරතුර​, කලාත් ප්‍රදේශයේ පාලකයාගේ සහය අපේක්ෂාවෙන්, බ්‍රිතාන්‍ය නිලධාරියකු සහ ඔත්තුකරුවකු ද වූ සර් ඇලෙක්සැන්ඩර් බර්න්ස් ඔහු හමුවීමට ගියේය​. කලාත් හි පාලක මෙහ්රාබ් ඛාන් එම ඉල්ලීම ප්‍රතික්ශේප කළේය​.

බර්න්ස් යළි පිටත්වීමට සැරසෙද්දී මෙහ්රාබ් ඛාන් ඔහුගෙන් විමසූයේ ඇෆ්ඝන් ඉතිහාසය මනාව පැහැදිලි කරන ඓතිහාසික පැනයකි.

"ඔබ මෙරටට හමුදාවක් ගෙනවිත් තිබේ. දැන් එය ආපසු රැගෙන යන්නට හිතාගෙන ඉන්නේ කෙසේද​?"

අභියෝගයේ තරම​

සෝවියට් දේශය විසින් ඇෆ්ඝනිස්ථානය ආක්‍රමණය කිරීම ජාත්‍යන්තරයේ දැඩි දෝෂදර්ශනයට ලක් විය​. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සහ අනෙකුත් බටහිර රටවල් මෙන්ම ඉස්ලාමීය රටවල් ද එය දැඩි ලෙස විවේචනය කළෝ ය​. ඇමරිකානු ජනාධිපති ජිමී කාටර් සෝවියට් දේශයට ධාන්‍ය අපනයනය අත් හිටවූ අතර 1980 මොස්කව් ඔලිම්පික් උළෙල වර්ජනය කිරීමට ද මුල් විය​.

එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලයේදී ද සෝවියට් ආක්‍රමණය දැඩි විවේචනයට ලක් විය​.

මෙම ප්‍රතිචාර සෝවියට් දේශය බලාපොරොත්තු වූවාට වඩා දැඩි වන්නට ඇති නමුත් එය ඔවුන් සම්පූර්ණයෙන් බලාපොරොත්තු නොවූවක් ද නොවීය​. මීට පෙර ද අවස්ථා කිහිපයකදීම ඔවුන් හමුදාමය ක්‍රියාමාර්ග ගෙන තිබුණේ ජාත්‍යන්තර විරෝධය පිළිබඳ නොදැන නොවේ. එහෙත් 1956 දී හන්ගේරියාව ආක්‍රමණය සහ 1968 චෙකොස්ලොවැකියාව ආක්‍රමණය ද ඔවුන් විසින් සිදු කරන ලද්දේ එම ජාත්‍යන්තර විරෝධයට වඩා සිය දේශසීමාවන් හි ආරක්ෂාව පිළිබඳ ඔවුන් සැළකිලිමත් වූ හෙයිනි. ඇෆ්ඝනිස්ථානය ද සතුරු රටක අණසකට යටත් වනු ඇතැයි යන බිය සෝවියට් ක්‍රියාමාර්ගයට හේතු වූ බව අපි දුටිමු.

සෝවියට් දේශය ඉදිරියේ වූ මීළඟ ගැටලුව වූයේ 1839 දී බ්‍රිතාන්‍යයන් මුහුණ දුන් ගැටලුවම ය​. අවි ආයුධ අතින් ඔවුන් මුජහිදීන්වරුනට වඩා ප්‍රබල තැනක සිටි බව සත්‍යයකි. නමුත් ඇෆ්ඝනිස්ථනය යනු කටුක භූ විෂමතාවයන් ගෙන් හෙබි, සටන් කිරීමට අපහසු රටකි. එමෙන්ම ඒ සමඟ එක්වූ ආගමික සාධකය ද සෝවියට් හමුදාවලට බාධකයක් ලෙස මතු විය​.

1839 දී ශා ෂුජා සිය රාජ්‍යත්වය පතාගෙන ඇෆ්ඝනිස්ථානයට පැමිණි අවස්ථාවේ ඇෆ්ඝන්වරුන් ඔහුට එරෙහි වූ එක් ප්‍රධාන හේතුවක් විය​. එනම්, ඔහු ක්‍රිස්තියානි හමුදාවක් සමඟ පැමිණීමයි. භක්තිමත් ඉස්ලාම් බැතිමතුන් වූ ඇෆ්ඝන්වරු මෙය කිසි ලෙසකින්වත් නොරිස්සුවෝය​. අදේවවාදී කොමියුනිස්ට්වාදී රටක් වූ සෝවියට් දේශය කෙරෙහි එවැනිම විරෝධාකල්පයක් පැමිණීම පුදුමයක් නොවීය​.

සෝවියට් ක්‍රියාන්විතයෙහි සාර්ථකත්වය රඳා පැවතියේ ඇෆ්ඝන් හමුදාව මත ය​. එහෙත් එය ද ඉතාමත් අවිශ්වාස සහගත එකක් විය​. හමුදාවේ බොහෝ සෙබලු කොමියුනිස්ට්වාදීහු නොවූ හ​. සෝවියට් ආක්‍රමණයට පෙර සිටම​, වෙසෙසින්ම තරාකිගේ රජය​, සෝවියට් හමුදා සේනාංක ඉල්ලා සිටියේ සිය හමුදාවල වූ මෙම අවිශ්වසනීයත්වය හේතුවෙනි.
ඇෆ්ඝනිස්ථානයෙන් ආපසු එන සෝවියට් සෙබලුන් පිරිසක් 1986 දී - යූරි සොමොව් (RIA Novosti)

තවද සෝවියට් හමුදා පැමිණීමෙන් පසුව ද ඔවුන් ඇෆ්ඝන් සෙබලුන් සැළකූයේ තමන්ට වඩා අදක්ෂ කොටසක් ලෙස ය​. එහෙයින් දෙපක්ෂය අතර නුරුස්සනා ගති වර්ධනය වීමට ද විය​.

ඇමරිකානු ආගමනය​

එමෙන්ම, සෝවියට් දේශයට අවශ්‍ය පරිදි ඇෆ්ඝනිස්ථානයෙහි සැරිසැරීමට ඉඩදීම ඇමරිකාවේ අභිලාශය නොවීය​. ඉන් දියන් සාගරය දෙසට සෝවියට් බලපෑම වර්ධනය වීම ඇමරිකාවේ සතුටට හේතු නොවීය​. එමෙන්ම වසර කිහිපයකට පෙර වියට්නාමයේදී සිදු වූ අපකීර්තිය වසා ගැනීමට අවස්ථාවක් දැන් ඇමරිකානුවන්ට ලැබිණ​.

ඇමරිකා එක්සත් ජනපද ජාතික ආරක්ෂක උපදේශක වූ සෙබිග්නියෙෆ් බ්‍රෙෂින්ස්කි පාකිස්ථානය වෙත ළඟා වූයේ ඇෆ්ඝනිස්ථානයෙන් පළා ආ පිරිස් මුණ ගැසීමට ය​. මේ අතර විශාල තරුණයින් පිරිසක් සෝවියට් පාලනයට එරෙහිව සටන් කිරීමේ අදිටනින් යුතුව සිටියෝය​.
බ්‍රෙෂින්ස්කි (වමේ) සහ ජනාධිපති ජිමී කාටර්

ඇෆ්ඝන් ජාතිකයන්ට සංවේදී කාරණයක් වන ආගමික විශ්වාසය පිළිබඳ බ්‍රෙෂින්ස්කි අවබෝධ කරගෙන සිටියේය​. අදේවවාදී කොමියුනිස්ට් රජයකට එරෙහිව ඇෆ්ඝන්වරුන් පෙළඹවීමට මෙන්ම විවිධ ගෝත්‍රවලට අයත් ඇෆ්ඝන්වරුන් එක් අරමුණකට එක් කිරීමට හොඳම ආයුධය වූයේ ආගම ය​. එහෙයින් ඇෆ්ඝන් සරණාගතයින් හමුවීමට පැමිණි බ්‍රෙෂින්ස්කි ඔවුන් ඇමතීමේදී ඉස්ලාම් ආගම සහ දෙවියන් වෙත සිය අවධානය යොමු කළේ ය​.

"අර ඈතින් පෙනෙන භූමිය ඔබේ. ඔබ අනාගතයේ දිනෙක එහි යළිත් යනු ඇති. ඔබ ඔබේ සටන ජය ගනු ඇති අතර ඔබේ නිවාස සහ ඔබේ දේවස්ථාන යළිත් ලබාගනු ඇති. මක් නිසාද යත් ඔබේ සටන සාධාරණ බැවින් සහ දෙවියන් ඔබ සමඟ වන බැවිනි"

මේ අතර ඇමරිකානු රජය මුජහිදීන්වරුන්ට අවි ආයුධ සැපයීමට විය​. බටහිරින් ආධාර ලැබෙන බව සඟවනු පිණිස ඊජිප්තුවෙන් සහ චීනයෙන් ලබාගත් සෝවියට් ආයුධ මුජහිදීන්වරුන්ට ලබා දෙන ලදී. පසුව කොමියුනිස්ට් චෙකොස්ලොවැකියාවෙන් ද ඇමරිකානුවන් ආයුධ ලබාගත් බව බ්‍රෙෂින්ස්කි CNN රූපවාහිනියට පැවසීය​.

"වෙනකක් තබා අපි ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ වූ සෝවියට් හමුදාවලිනුත් ආයුධ මිලට ගත්තා. සෝවියට් හමුදාව ඒ තරම් ම දූෂිත වූ හමුදාවක්" ඔහු තව දුරටත් කියා සිටියේ ය​.

පාකිස්ථානය සහ මුජහිදීන්වරු

මුජහිදීන්වරුන් ගේ සටන කෙරෙහි පාකිස්ථානය ඉතා වැදගත් සාධකයක් විය​. ඉරානයේ වූයේ ඇමරිකානුවන්ට එරෙහි රජයකි. ඇෆ්ඝනිස්ථානයට උතුරින් සෝවියට් දේශය විය​. මේ නිසා ඇෆ්ඝන් දේශසීමාවේ පිහිටි රටවල්වලින් ඇමරිකානුවන්ට සම්බන්ධ විය හැකි වූයේ පකිස්ථානය සමඟ පමණි.

පකිස්ථානය මේ වනවිට පාලනය කළේ හමුදා කුමන්ත්‍රණයකින් බලය අල්ලාගත් ජෙනරාල් සියා උල් හක් ය​. මානව හිමිකම් පිළිබඳ බෙහෙවින් සැළකිලිමත් වූ ජිමී කාටර්ගේ ඇමරිකානු රජය ජෙනරල් සියා සමඟ එතරම් මිත්‍රත්වයක් නොපැවැත්වීය​. නමුත් මේ අවස්ථාවේ ඇමරිකාව සිය ප්‍රතිපත්ති වෙනස් කළේය​.
ජෙනරල් සියා උල් හක්

ජෙනරල් සියා උල් හක් ද ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ අනාගතය පිළිබඳ සැළකිලිමත් වූයේය​. තම රජයට හිතවත් ඉස්ලාමීය පාලන තන්ත්‍රයක් ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ පිහිටුවීම ඔහුගේ අභිප්‍රාය විය​. මුජහිදීන්වරුන්ට පාකිස්ථානය තුළ දී පුහුණුවීමට සැලසූ ජෙනරල් සියා විදෙස් සටන්කාමීන්ට ද ඇෆ්ඝනිස්ථානය කරා යෑමට අවස්ථාව ලබා දුන්නේය​. මේ අතර තමන්ට හිතවත් මුජහිදීන් කණ්ඩායම්වලට ඔහු විශේෂ සැළකිල්ලක් දැක්වීය​.

තවද පාකිස්ථානයේ ඉස්ලාමීය අන්තවාදී අදහස් ව්‍යාප්ත වීමට ඇෆ්ඝන් යුද්ධය සහ සියා උල් හක් කෙළින්ම දායක විය​. ජෙනරල් සියා පාකිස්ථානය තුළ මුස්ලිම් ආගමික පාසල් නොහොත් මද්‍රසා ව්‍යාප්ත වීමට දුන්නේය​.

මෙම මද්‍රසාවලින් බිහිවන ශිෂ්‍යයින් තවත් දශක එකහමාරකට පසු ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ වැඩි කොටසක් පුරා සිය අණසක පැතිරවීමට ද සමත් වූහ​. නමුත් එය දැකීමට සියා උල් හක් ජීවතුන් අතර නොසිටියේය​.

4 comments:

  1. ඒ වපුරපුවායේ ඵලයන් අද තමා නෙලන්නෙ.. ඒක දැන් පිළිකාවක් වෙලා....

    ReplyDelete
    Replies
    1. අනිවා... ඉස්ලාමීය අන්තවාදය ජාත්‍යන්තරකරණය වුනේ ඇෆ්ඝනිස්ථානයේදි

      Delete
  2. බලාගෙන ගියාම හැමෝම අරයට,මෙයාට හොරෙන් සර්පයන්ට කිරි පොවලා තියෙන්නේ.

    ReplyDelete
    Replies
    1. අනිවා... ද ග්‍රේට් ගේම් තමයි :)

      Delete