ජර්මනිය යටත් විජිත සටනට එක් වූයේ 1884 දී ය. එරට බොහෝ යුරෝපා රටවලට වඩා ප්‍රමාද වී එම පොරයට එක් වූ බැවින් ජර්මනියට යටත් ප්‍රදේශ ලබාගැනීම උදෙසා බලාපොරොත්තු තැබිය හැකි වූයේ අප්‍රිකාවේ සහ පැසිෆික් සාගරයේ ඇතැම් පෙදෙස් කෙරෙහි පමණකි.
ආරම්භයේදීම ජර්මනිය වැඩි කරදරයකින් තොරවම විශාල ප්‍රදේශ කිහිපයක අයිතිය ලබාගත්තේය. නිරිතදිග අප්‍රිකාව (වර්තමාන නැමීබියාව), ටෝගෝලන්තය සහ කැමරූනය 1884 දී ලබාගත් ජර්මන්නු 1885 දී ටැංගනීකාව අල්ලා ගත් හ. මේ අනුව වසරකට මදක් වැඩි කළක් තුළ එරටට වර්ග සැතැපුම් මිලියනයක පමණ ප්‍රදේශයක් අල්ලාගත හැකි විය. ඒ වෙනත් බටහිර රටක් සමඟ යුධ වැදීමකින් තොරව ය.
මීළඟ වසර කිහිපයේදී ජර්මනියේ අවධානය පැසිෆික් සාගර දූපත් සහ චීනය දෙස යොමු වූයේය. 1914 වන විට නිව් ගිනියා දූපතෙන් කොටසක් සහ අසළ පිහිටි බිස්මාර්ක් දූපත් ද, පැසිෆික් සාගරයේ සැමෝවා දූපත්වලින් කොටසක් (වර්තමාන සැමෝවා රාජ්‍යය), මාර්ෂල් දූපත්, මරියානා දූපත්, පලාවු සහ කැරොලිනා දූපත් ද, චීනයේ ෂැංටුං අර්ධද්වීපයේ ට්සිංටාඕ බලකොටුව ද ජර්මනිය අත පැවතිණ.
පැසිෆික් සාගරයේ ජර්මන් විජිත - 1914
1914 අගෝස්තුවේදී ම, එනම් පළමු ලෝක යුද්ධය ඇරඹි වහාම, ජර්මන් පැසිෆික් විජිතවලට තර්ජනය කරන ලදී. බොහෝකොටම කුඩා දූපත් වූ මේවායේ ආරක්ෂාව සැලසීමට ප්‍රබල නාවුක හමුදාවක් නොවීම ජර්මනියට වූ විශාලම පාඩුව විය. මිත්‍ර පාක්ෂිකයෝ ඉන් උපරිම ප්‍රතිඵල නෙළා ගත් හ.
අගෝස්තුවේ දී නවසීලන්ත භටයින් විසින් ජර්මානු සැමෝවාව අල්ලා ගනු ලැබුණි. සැප්තැම්බරයේදී නිව් ගිනියා දූපත්වල සහ බිස්මාර්ක් දූපත්වල ජර්මානු ප්‍රදේශ ඔස්ට්‍රේලියානුවන්ට යටත් විය.
ජපානය පළමු ලෝක යුද්ධයේදී චීනයේ සහ පැසිෆික් සාගර ප්‍රදේශවල ජර්මානු යටත් ප්‍රදේශවලට පහර දීමේ විශාල වැඩ ප්‍රමාණයක් කළේය. 1914 අගෝස්තු - නොවැම්බර් සමයේදී මාර්ෂල් දූපත්, මරියානා දූපත්, පලාවු දූපත් සහ කැරොලිනා දූපත් යන දූපත් කාණ්ඩ සියල්ල ජපන් හමුදා යටතට ගනු ලැබීය.
මේ අතර අගෝස්තු මාසයේ සිට ජපන් නාවික හමුදාව විසින් ට්සිංටාඕ බලකොටුව නාවුක වටලෑමකට යටත් කළ අතර ඔක්තෝබර 31 වනදා සිට එය අල්ලාගැනීමේ මෙහෙයුම් අරඹන ලද අතර නොවැම්බර් 7 වනදා බලකොටුව යටත් විය.
අප්‍රිකාවේ ජර්මන් යටත් විජිත 1914 - 18
ඉංග්‍රීසි - ප්‍රංශ සේනාංකයක් විසින් 1914 අගෝස්තුවේදීම ටෝගෝලන්තය යටත් කරගන්නා ලදී. සැප්තැම්බරයේදී නයිජීරියාවේ සිට බ්‍රිතාන්‍යයෝ කැමරූනයේ බටහිර ප්‍රදේශය ආක්‍රමණය කළ හ. මේ අතර ප්‍රංශ සමකාසන්න අප්‍රිකාවේ සිට ප්‍රංශ සේනාංක දකුණු සහ නැගැනහිර කැමරූනයට කඩා වැදුණෝය.
කැමරූනයට කඩා වැදුණ බ්‍රිතාන්‍යය හමුදා සේනාංක තුනක් විය. ඉන් උතුරුදිගින් ම වූ සේනාංකය මොරා බලකොටුව අල්ලා ගැනීමට කළ උත්සාහය අසාර්ථක වූ මුත් ජර්මානු සෙබලු එම කොටුව අතැර අසළ වූ කන්ද වෙත පසු බැස්සෝය. එහි සිට ඔවුහු බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රහාරවලට මුහුණ දුන්නෝය. කැමරූනය සම්පූර්ණයෙන්ම යටත් කරගන්නා තුරුම මෙහි සටන් පැවතුණි.
ආරම්භයේදීම ජර්මනිය වැඩි කරදරයකින් තොරවම විශාල ප්‍රදේශ කිහිපයක අයිතිය ලබාගත්තේය. නිරිතදිග අප්‍රිකාව (වර්තමාන නැමීබියාව), ටෝගෝලන්තය සහ කැමරූනය 1884 දී ලබාගත් ජර්මන්නු 1885 දී ටැංගනීකාව අල්ලා ගත් හ. මේ අනුව වසරකට මදක් වැඩි කළක් තුළ එරටට වර්ග සැතැපුම් මිලියනයක පමණ ප්‍රදේශයක් අල්ලාගත හැකි විය. ඒ වෙනත් බටහිර රටක් සමඟ යුධ වැදීමකින් තොරව ය.
මීළඟ වසර කිහිපයේදී ජර්මනියේ අවධානය පැසිෆික් සාගර දූපත් සහ චීනය දෙස යොමු වූයේය. 1914 වන විට නිව් ගිනියා දූපතෙන් කොටසක් සහ අසළ පිහිටි බිස්මාර්ක් දූපත් ද, පැසිෆික් සාගරයේ සැමෝවා දූපත්වලින් කොටසක් (වර්තමාන සැමෝවා රාජ්‍යය), මාර්ෂල් දූපත්, මරියානා දූපත්, පලාවු සහ කැරොලිනා දූපත් ද, චීනයේ ෂැංටුං අර්ධද්වීපයේ ට්සිංටාඕ බලකොටුව ද ජර්මනිය අත පැවතිණ.
පැසිෆික් සාගරයේ ජර්මන් විජිත - 1914
1914 අගෝස්තුවේදී ම, එනම් පළමු ලෝක යුද්ධය ඇරඹි වහාම, ජර්මන් පැසිෆික් විජිතවලට තර්ජනය කරන ලදී. බොහෝකොටම කුඩා දූපත් වූ මේවායේ ආරක්ෂාව සැලසීමට ප්‍රබල නාවුක හමුදාවක් නොවීම ජර්මනියට වූ විශාලම පාඩුව විය. මිත්‍ර පාක්ෂිකයෝ ඉන් උපරිම ප්‍රතිඵල නෙළා ගත් හ.
අගෝස්තුවේ දී නවසීලන්ත භටයින් විසින් ජර්මානු සැමෝවාව අල්ලා ගනු ලැබුණි. සැප්තැම්බරයේදී නිව් ගිනියා දූපත්වල සහ බිස්මාර්ක් දූපත්වල ජර්මානු ප්‍රදේශ ඔස්ට්‍රේලියානුවන්ට යටත් විය.
ජපානය පළමු ලෝක යුද්ධයේදී චීනයේ සහ පැසිෆික් සාගර ප්‍රදේශවල ජර්මානු යටත් ප්‍රදේශවලට පහර දීමේ විශාල වැඩ ප්‍රමාණයක් කළේය. 1914 අගෝස්තු - නොවැම්බර් සමයේදී මාර්ෂල් දූපත්, මරියානා දූපත්, පලාවු දූපත් සහ කැරොලිනා දූපත් යන දූපත් කාණ්ඩ සියල්ල ජපන් හමුදා යටතට ගනු ලැබීය.
මේ අතර අගෝස්තු මාසයේ සිට ජපන් නාවික හමුදාව විසින් ට්සිංටාඕ බලකොටුව නාවුක වටලෑමකට යටත් කළ අතර ඔක්තෝබර 31 වනදා සිට එය අල්ලාගැනීමේ මෙහෙයුම් අරඹන ලද අතර නොවැම්බර් 7 වනදා බලකොටුව යටත් විය.
අප්‍රිකාවේ ජර්මන් යටත් විජිත 1914 - 18
ඉංග්‍රීසි - ප්‍රංශ සේනාංකයක් විසින් 1914 අගෝස්තුවේදීම ටෝගෝලන්තය යටත් කරගන්නා ලදී. සැප්තැම්බරයේදී නයිජීරියාවේ සිට බ්‍රිතාන්‍යයෝ කැමරූනයේ බටහිර ප්‍රදේශය ආක්‍රමණය කළ හ. මේ අතර ප්‍රංශ සමකාසන්න අප්‍රිකාවේ සිට ප්‍රංශ සේනාංක දකුණු සහ නැගැනහිර කැමරූනයට කඩා වැදුණෝය.
කැමරූනයට කඩා වැදුණ බ්‍රිතාන්‍යය හමුදා සේනාංක තුනක් විය. ඉන් උතුරුදිගින් ම වූ සේනාංකය මොරා බලකොටුව අල්ලා ගැනීමට කළ උත්සාහය අසාර්ථක වූ මුත් ජර්මානු සෙබලු එම කොටුව අතැර අසළ වූ කන්ද වෙත පසු බැස්සෝය. එහි සිට ඔවුහු බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රහාරවලට මුහුණ දුන්නෝය. කැමරූනය සම්පූර්ණයෙන්ම යටත් කරගන්නා තුරුම මෙහි සටන් පැවතුණි.
මේ අතර, දෙවැනියෙන් වූ සේනාංකය ද සාර්ථකව ඉදිරියට පැමිණි නමුත් ගරුවා බලකොටුව අල්ලාගැනීමට කළ උත්සාහය අසාර්ථක වීමෙන් එම ඉදිරි ගමන නැවතුණි. දකුණින්ම වූ සේනාංකය අන්ත පරාජයට පත් විය.
1915 ජූනි මාසයේදී ගරුවා කොටුව බ්‍රිතාන්‍යයන් අතට පත් විය. මීළඟ මාස කිහිපය තුළදී බ්‍රිතාන්‍යය සහ ප්‍රංශ හමුදා කැමරූනය කෙමෙන් යටත් කරගත් හ. ජර්මානුන් යවුන්ඩේ අගනුවර අවට රට මැද කඳුකරයේ ආරක්ෂාව පතා පසු බැස්සෝය.
කෙසේ නමුත් 1916 පෙබරවාරි වනවිට කැමරූනය මුලුමනින් මිත්‍ර පාක්ෂිකයන් අත විය.
1915 ජූනි මාසයේදී ගරුවා කොටුව බ්‍රිතාන්‍යයන් අතට පත් විය. මීළඟ මාස කිහිපය තුළදී බ්‍රිතාන්‍යය සහ ප්‍රංශ හමුදා කැමරූනය කෙමෙන් යටත් කරගත් හ. ජර්මානුන් යවුන්ඩේ අගනුවර අවට රට මැද කඳුකරයේ ආරක්ෂාව පතා පසු බැස්සෝය.
කෙසේ නමුත් 1916 පෙබරවාරි වනවිට කැමරූනය මුලුමනින් මිත්‍ර පාක්ෂිකයන් අත විය.
මේ අතර 1914 සැප්තැම්බරයේදී ජර්මන් නිරිතදිග අප්‍රිකාව, දකුණු අප්‍රිකානු හමුදා විසින් ආක්‍රමණය කරන ලදී. බ්‍රිතාන්‍යය පාර්ශවය ගෙන දකුණු අප්‍රිකාව යුද්ධයට අවතීර්ණ වීමට ගත් තීරණය එරට තුළ සැළකිය යුතු බෙදීමක් ඇති කළ අතර එරට බෝයර්වරුන් සුලු පිරිසක් රජයට එරෙහිව කැරලි ගැසීය. එම කැරැල්ල වැඩි කලක් නොගොස් මර්ධනය කරන ලදී. මේ අතර ජර්මන් නිරිතදිග අප්‍රිකාව ද 1915 ජූලි මාසය වනවිට මුලුමනින් ම අල්ලාගන්නා ලදී.
මිත්‍ර රටවලට විශාලම ප්‍රතිරෝධයක් පෑ ජර්මන් යටත් විජිතය වූයේ නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ පිහිටි ටැන්ගනීකාව ය. මෙම ප්‍රතිරෝධයට නායකත්වය දුන්නේ ජෙනරල් පෝල් ෆොන් ලෙට්ටොව්-වෝර්බෙක් ය. ඔහුගේ ජර්මන් සෙබලු 1914 නොවැම්බරයේදී එල්ල වූ ප්‍රබල ඉංග්‍රීසි - ඉන්දියානු හමුදා ප්‍රහාරයක් මැඩ පැවැත්වූහ. මින් පසු කළක් මුලුල්ලේ දෙපිරිස අතර සුලු සටන් සිදු විය. ටැංගනීකා විලේ පාලනය පිළිබඳව ද නාවික සටන් ඇතිවූ අතර 1915 නොවැම්බර් වනවිට මිත්‍ර පාක්ෂිකයෝ එහි බලය පැතිරවූහ.
1916 දී දකුණු අප්‍රිකානු ජෙනරල් ජෑන් ක්‍රිස්ටියන් ස්මට්ස් යටතේ වූ දකුණු අප්‍රිකානු, බ්‍රිතාන්‍ය සහ පෘතුගීසි හමුදා සේනාංක ටැංගනීකාවට කඩා වැදුණහ. මෙම විශාල හමුදා ශක්‍තිය හමුවේ ලෙට්ටොව්-වෝර්බෙක් ටැංගනීකාවේ ගිණිකොණ දිග ප්‍රදේශයට පසු බැස්සේය. ඉන් පසු ඔහු දිගටම මිත්‍ර හමුදාවලට හසු නොවෙමින් සටන ගෙන ගියේය.
1917 වසර අවසාන සමයේ ඔහු පෘතුගීසි නැගෙනහිර අප්‍රිකාව (වර්තමාන මොසැම්බික්) ආක්‍රමණය කළ අතර ඉන් පසු තව දුරටත් මිත්‍ර හමුදා මගහරිමින් සිටියේය. ඔහු සටන ගෙනගියේ දැඩි අපහසුතා සහ හීනවන පිරිස් බලය ද මධ්‍යයේය. 1918 නොවැම්බරයේදී ලෙට්ටොව්-වෝර්බෙක් සිය හමුදා නැවතත් ආක්‍රමණයක යෙදවූයේ රොඩේෂියාව වෙත කඩා පනිමිනි.
1918 නොවැම්බර් 11 වනදා ජර්මන් සේනාංක යුරෝපයේදී අවි බිම තබද්දී ලෙට්ටොව්-වෝර්බෙක් සිටියේ රොඩේෂියාවේ ය. ඉන් දින තුනකට පසු ඔහු මිත්‍ර පාක්ෂිකයන්ට යටත් වූයේය.
No comments:
Post a Comment