නයිජීරියානු සිවිල් යුද්ධය (බියාෆ්‍රා යුද්ධය​)

1967 මැයි 30 වනදා නයිජීරියාවේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශය හෙවත් බියාෆ්‍රාව ස්වාධීනත්වය ප්‍රකාශ කිරීමෙන් පසු අප්‍රිකාවේ පසුගිය සියවසෙහි ඇති වූ බරපතල ම සිවිල් යුද්ධයකට මං විවර වුණා.

මෙසේ ස්වාධීනතාව ප්‍රකාශ කිරීමට හේතු වූයේ නයිජීරියාවේ විවිධ ජනකොටස් අතර වූ විරසකයන් සහ දේශපාලන අස්ථාවරභාවයයි.

අප්‍රිකාවේ වැඩිම ජනගහනයක් වෙසෙන නයිජීරියාවේ ප්‍රධාන ගෝත්‍ර තුනකට සහ තවත් ගෝත්‍ර ගණනාවකට අයත් ජනයා වාසය කරනවා. නයිජීරියාවේ උතුරුදිග ප්‍රදේශයවල බහුතරය හවුසා ගෝත්‍රිකයන් වන අතර ඔවුන් ඉස්ලාම් ලබ්ධිකයන්. රටේ මධ්‍යම සහ බටහිර ප්‍රදේශවල බහුතරය යොරුබා ගෝත්‍රිකයන්. රටේ නැගෙහනිර ප්‍රදේශයේ වැඩි දෙනා ඉග්බෝ ජාතිකයන්.

1960 දී නයිජීරියාව බ්‍රිතාන්‍යයෙන් නිදහස ලැබුවා. එතැන් පටන් ම ජාතීන් සහ ආගම් වශයෙන් නයිජීරියානුවන් අතර අර්බුද පැවතුණා. මෙය තීව්‍ර වුණේ 1966 දි සිදු වූ හමුදා කුමන්ත්‍රණ දෙකක් ද සමඟයි. මින් පළමුවැන්න ජනවාරියේදී සිදු වූ අතර ඊට සහභාගී වූයේ බොහෝ කොටම ඉග්බෝ නිලධාරීන් සහ සොල්දාදුවන්. ජූලි මාසයේදී උතුරුදිග නිලධාරීන් තවත් කුමන්ත්‍රණයකින් බලය ලබා ගත්තා. මේ අතර රටේ නැගෙනහිර හැර අනෙක් ප්‍රදේශයන් හි ඉග්බෝ සුළුතරයට එරෙහි ප්‍රහාර ද ඉහළ ගියා.

මෙම පසුබිමේදී ලුතිනන් කර්නල් ඔඩුමෙග්වු ඔජුක්වු විසින් 1967 මැයි 30 වනදා බියෆ්‍රාව ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ප්‍රකාශ කළා. අප්‍රිකානු රටවල් කිහිපයක් මෙම නව රාජ්‍යය පිළිගත් අතර යුද්ධය දිගට ඇදී යද්දී ඇතැම් බටහිර රාජ්‍යයන් බියාෆ්‍රාවට මානුෂීය ආධාර ලබා දුන්නා.

එම වසරේ ම ජූලි මාසය වනවිට නයිජීරියානු හමුදා සහ බියෆ්‍රා හමුදා අතර සටන් ඇති වුණා. මුල් කාලීනව බියෆ්‍රා හමුදා සාර්ථක ප්‍රතිඵල අත්කර ගත්ත ද ඔවුනට දිගට ම යුද්ධය ගෙන යා නොහැකි වුණා.

ලුතිනන් කර්නල් ඔඩුමෙග්වු ඔජුක්වු

1970 ජනවාරි 15 වනදා බියෆ්‍රාව යටත් වීමෙන් යුද්ධය අවසන් වුණා. මෙහිදී මියගිය සංඛ්‍යාවන් පිළිබඳ විවිධ ඇස්තමේන්තු ඇති අතර හමුදාවල 50,000 ත් 100,000 ත් අතර පිරිසක් මිය ගිය බව විශ්වාස කෙරෙනවා. නමුත් ප්‍රධානම ගැටළුව මතුව තිබුණේ සිවිල් වැසියන්ටයි. යුධ ප්‍රහාර මෙන්ම සාගතය නිසා මිය ගිය නයිජීරියානුවන් (වැඩිපුර ම බියාෆ්‍රා වැසියන්) සංඛ්‍යාව මිලියනය ඉක්මවන බව විශ්වාස කෙරෙනවා. බියාෆ්‍රා වැසියන් ගේ වගාබිම් විනාශ කොට ළිංවලට වස දැමීමට නයිජීරියානු හමුදා යුද්ධයේදී ක්‍රියා කළ අතර ඉන් බොහෝ සාමාන්‍ය වැසියන් පීඩා වින්ඳා.

බියාෆ්‍රා යුද්ධයට හේතු වූ බොහෝ අසමානතා අදට ද ඒ අයුරින් ම පවතින බව චෝදනා එල්ල වන අතර වර්තමානයේදී ද ඉග්බෝ තරුණයින් අතර බියාෆ්‍රා බෙදුම්වාදය පැතිර යන බවක් පෙනෙන්නට තිබෙනවා. නයිජීරියානු රජය ද එම පිරිස් මර්ධනය කරනු ලබනවා. එක් අවස්ථාවක උද්ඝෝෂකයින් 150 ක් පමණ නයිජීරියානු හමුදා ප්‍රහාරවලින් ඝාතනය වූ බවට චෝදනා එල්ල වුණා.